Nederlandse militairen die betrokken waren bij de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog eind jaren 40 zijn woedend op de makers van de film De Oost. Daarin zijn ze in sommige scènes te zien in zwarte uniformen, waarmee ze volgens hen worden geassocieerd met de Waffen-SS van Adolf Hitler. Ze eisen dat een lespakket voor scholieren over de film wordt geschrapt.
De film moet nog uitkomen, maar veteraan Entjo Latuny (94) uit Schiedam is er al helemaal klaar mee na het zien van de teaser. Hij sloot zich tussen 1947 en 1949 aan bij het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) en vocht in de voormalige kolonie tegen opstandelingen die een onafhankelijk Indonesië wilden.
Het volgende artikel is te lezen in het Algemeen Dagblad en is geschreven door journalist Raymond Boere, wij plaatsen dit zodat ook in Engels en Indonesisch gelezen kan worden.
In de teaser komen twee scènes voorbij die pijn doen aan zijn ogen. Op de beelden is te zien hoe een Nederlandse soldaat in het zwart gekleed geschrokken door een dorp loopt. Daarachter verschijnt de omstreden legerkapitein Raymond Westerling. Ook hij is in het zwart gekleed, en draagt een snor die Latuny wel heel veel doet denken aan de snor van Hitler. ,,Dit zijn gewoon de Duitsers. Wij liepen helemaal niet in het zwart, maar in het groen. Dat we zo worden afgeschilderd doet ontzettend veel pijn.’’
De film De Oost gaat over de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog; een hoofdstuk in de Nederlandse geschiedenis waar nog steeds veel over te doen is. De kijker volgt de jonge soldaat Johan die in 1946 naar toenmalig Nederlands-Indië wordt gestuurd. Hij moet orde op zaken stellen als nationalisten in opstand komen en onafhankelijk willen worden. Johan staat onder bevel van legerkapitein Raymond Westerling, een militair die omstreden is omdat hij beticht wordt van het plegen van oorlogsmisdaden tijdens het neerslaan van een opstand op Zuid-Celebes, het huidige Sulawesi. In de film wordt de lijn tussen goed en kwaad voor Johan steeds vager.
Slecht gevoel
KNIL-veteraan Latuny krijgt een slecht gevoel bij de film. Als deze eerste beelden de toon zetten voor de hele film, dan komen de veteranen er niet best af, vindt hij. Natuurlijk weet ook hij hoe omstreden de missie nog altijd is. Niet voor niets loopt er nu een groot onderzoek naar alles wat er gebeurde in Indonesië kort na de Tweede Wereldoorlog. ,,Maar om ons zo af te schilderen gaat te ver. De opstandelingen hebben zelf ook hun eigen volk vermoord. Mijn broer is door hen omgebracht.’’
Latuny is zeker niet de enige die er zo over denkt. De teaser van de film die nu enkele maanden te zien is op internet, maakt heel veel los bij Indië-veteranen en hun nabestaanden, weet Leo Reawaruw van belangenvereniging Maluku4Maluku. Maar vooral omdat er een lesprogramma aan zit gekoppeld voor middelbare scholen.
,,Ik ben voor artistieke vrijheid. Als een filmmaker deze periode zo in beeld wil brengen moet hij dat helemaal zelf weten. Alleen wanneer je er een educatief programma aan gaat koppelen, vind ik wel dat de film gebaseerd moet zijn op feiten en dat veteranen niet moeten worden neergezet als SS-moordenaars. Dit is karaktermoord en geeft een heel verkeerd beeld aan onze jeugd.’’
“Dit is karaktermoord en geeft een heel verkeerd beeld aan onze jeugd”
Maluku4Maluku krijgt steun van het Veteranen Platform. Ook zij vinden dat een lesprogramma gebaseerd moet zijn op de feiten. ,,Op basis van wat we nu zien in de trailer zijn we daar niet heel gerust op. Bovendien is er veel meer te vertellen over deze periode dan alleen over de excessen. Geef onze kinderen iets waar ze echt wijzer van worden en vertel het hele verhaal. Van het moment dat we daar terecht zijn gekomen tot hoe het eindigde,” zegt voorzitter Hein Scheffer van het Veteranen Platform.
De Molukse veteranen hebben inmiddels advocaat Michael Ruperti in de arm genomen om te voorkomen dat het lespakket op scholen wordt uitgedeeld.
In gesprek
Eigenlijk zou de film 10 september in première gaan, maar door de coronacrisis is de productie vertraagd. De verwachting nu is dat de film pas volgend jaar op het witte doek te zien zal zijn. De onrust die bij KNIL-veteranen en hun nabestaanden is ontstaan, speelt geen rol in de vertraging, zo laat producent Sander Verdonk weten. Hij was nog niet eerder op de hoogte van de ophef, maar wil graag met de veteranen in gesprek voordat hij een inhoudelijke reactie geeft over de keuzes die zijn gemaakt in de film en het lespakket. ,,Dan kunnen we ze vertellen waar het hele project over gaat en wat het precies inhoudt. We hebben absoluut geen kwade bedoelingen, maar beseffen dat dit een deel is uit onze geschiedenis dat gevoelig ligt. Juist daarom vinden we het belangrijk dat we niet alleen een film uitbrengen, maar er veel meer mee doen zoals lessen aanbieden voor scholen. Daarin kan de discussie gevoerd worden over hoe makkelijk het is om te vingerwijzen, maar dat oorlog niet zwart of wit is. Het is al snel grijs. Iedereen handelt daarbij vanuit een eigen motief of perspectief.’’
Dat de filmmakers zouden suggereren dat de veteranen SS-moordenaars zijn, werpt Verdonk verre van zich. ,,Dat is een rare projectie.’’
Ik ben geen nazaat van een KNIL veteraan, een gewone Nederlandse vrouw met veel respect voor de KNIL veteranen. Bij het zien van de trailer van de film “de Oost”, kreeg ik al vrij snel een slecht gevoel. Verontwaarding die overging in woede. De KNIL veteranen neerzetten als SS -ers is afgrijselijk en ziekelijk. Waar haal je de lef vandaan? Of ze er iets mee doen weet ik niet, ik heb NTR meteen een e-mail gestuurd. In nette bewoordingen heb ik mijn afschuw en woede kenbaar gemaakt. Zó onrechtvaardig, hatelijk zelfs, zoveel smeriger dan de strijd. Bij het zien van dhr. Latuny huilen mijn ogen en hart. Op je 94 jaar krijgt je een trap op je ziel. Hoe is het mogelijk ipv een fijne oude dag. Hoe kan je deze meneer en zijn maten zo behandelen. Hoe diep ben je dan als mens gezonken als je meneer Latuny op een vieze manier k.o. durft te slaan. Zal de regisseur “trots” zijn op zichzelf? Ik kan het niet geloven dat een mens zoveel mensen zó diep pijn doet.
U laat het er niet bij zitten en dat is goed. Dat is heel goed. Deze film “de Oost” is verkeerd, had niet gemaakt mogen worden. Daar de bij het, is zeker weten het verkeerde lesmateriaal. Kinderen horen de ware geschiedenis te horen. Dat is de taak van ons als volwassenen mensen en opvoeders. De geschiedenis gaat niet om goed of slecht. Het gaat om de feiten wat in het verleden is gebeurd. Met de wetenschap en kennis van nu is het heel makkelijk scoren om te veroordelen. Terug in de tijd kijken en weten dat mensen toen anders leefde. Bij een historische film maken moeten details kloppen en zie de eerste soldaat heeft legergroen uniform aan van deze tijd.
Hij draagt geen KNIL uniform. Zelfs dat is flut.
Wat U verder van plan bent, mag ik U hierbij mijn stem geven om het te steunen? Met respect om alle veteranen die niet meer onder ons zijn en alle veteranen die gesneuveld zijn. Uit liefde volle eer betuiging voor de veteranen als mens en militair. Hun namen, stemmen en leven wil ik graag mee in ere houden. Nooit monddood.
Beste veteranen,
Even vertellen wie ik ben. Ik ben Kees Smulders. Ben sinds 1974 verzamelaar van uniformen en emblemen van de Nederlandse commando’s van 1942 t/m 1995. Het grootste deel van mijn collectie bestond uit uniformen en emblemen van de Speciale Troepen in Nederlands Indië. Kapitein Westerling was toen commandant van het Korps Speciale Troepen. Op het gebied van de uniformen en emblemen die in dit tijdperk gedragen zijn mag ik mij wel expert noemen. Ik geef op dit gebied advies aan musea, verzamelaars, levende geschiedenis. Heb meegewerkt aan diverse tentoonstellingen en schrijvers van boeken. Heb zelf in 1998 de tentoonstelling “hard tegen hard” op Bronbeek gehouden over de Speciale Troepen. Deze heeft 6025 bezoekers getrokken. Al eerde heb ik ik mij uitgelaten over de fouten in de film ” de oost” op facebook. Ben er van overtuigd dat deze zogenaamde fouten zeer bewust gemaakt zijn.
Graag wil ik jullie kostenloos helpen met advies e.d. als jullie daar behoefte aan hebben. Wat hier gefilmt is kan echt niet.
Met vriendelijke groet,
Kees
Inderdaad een schandalige productie. En aldus een nog schandaliger lespakket daarbij. Ik hoef de vele onjuistheden en zeer foute uitstraling niet meer te benoemen. Maar dat dit heel bewust is gedaan lijkt mij duidelijk: hiermee bereiken de makers de door hen gewenste bekendheid voor deze film. Over de ruggen van de oud-militairen…
Ik verbaasde mij over een foto uit de film met zwarte uniformen. Het kwam op mij gelijk over als sensatiezucht. Als een Rambo-film.
Naar aanleiding daarvan heb ik een en ander na zitten kijken, over Westerling, en hun uniformen. Die pakken slaan nergens op. Het snorretje en verdere uiterlijk van Westerling waarschijnlijk ook niet.
Daarmee slaat de film de plank al mis.